Komitet Ochrony Środowiska Morskiego (Marine Environment Protection Committee – MEPC) to jeden z pięciu komitetów wchodzących w skład struktury Międzynarodowej Organizacji Morskiej (IMO). Pełni on bardzo ważną rolę z punktu widzenia podejmowania przez tę organizację działań mających na celu ochronę środowiska morskiego. W maju br. w Londynie odbyło się kolejne, 74. już posiedzenie MEPC, podczas którego poczyniono szereg istotnych ustaleń związanych z zapobieganiem i kontrolą zanieczyszczeń środowiska morskiego ze statków.
Przede wszystkim, MEPC podjął decyzję o zmianie przepisów Konwencji MARPOL w zakresie umożliwiającym używanie książek zapisów w wersji elektronicznej. Zmiany te mają wejść w życie 1 października 2020 roku. Przyjęto również wytyczne dotyczące stosowania książek zapisów w wersji elektronicznej (Guidelines for the use of electronic record books). Dokonano także zmiany Załącznika VI dotyczącej wymogów co do tzw. Współczynnika Projektowego Wydajności Energetycznej (Energy Efficiency Design Index – EEDI) odnoszących się do statków ze wzmocnieniem lodowym, poprzez zastąpienie określenia “statki towarowe mające zdolność łamania lodu” (cargo ships having ice-breaking capability) na “statki kategorii A zdefiniowane w Kodeksie Polarnym” (Category A ships defined in the Polar Code). Zmiany te mają wejść w życie 1 października 2020 roku. MEPC zatwierdził zmiany Załącznika VI Konwencji MARPOL dotyczące przepisów co do Współczynnika Projektowego Wydajności Energetycznej (Energy Efficiency Design Index – EEDI), które mają wzmocnić wymagania dotyczące tzw. fazy 3 wdrożenia regulacji EEDI. W tym kontekście nadmienić należy, iż faza 2 dotycząca wdrażania EEDI obejmuje okres od 1 stycznia 2020 r. do 31 grudnia 2024 r. Faza 3 natomiast obejmuje okres od 1 stycznia 2025 roku.
Komitet Ochrony Środowiska IMO podjął decyzję o zintensyfikowaniu działań w kierunku osiągnięcia celów wyznaczonych w trakcie poprzednich posiedzeń MEPC, w szczególności zatwierdzonej w 2016 r. (na 70. posiedzeniu MEPC) “mapy drogowej” rozwoju ogólnej strategii IMO w zakresie redukcji emisji gazów cieplarnianych ze statków oraz przyjętej rok później wstępnej strategii działania w zakresie redukcji emisji gazów cieplarnianych (GHG) ze statków. W tym celu, na ostatnim posiedzeniu przyjęto zmiany zwiększające obligatoryjne wymagania odnoszące się do wydajności energetycznej nowych statków. Przyjęto także rezolucję zachęcającą do współpracy z portami w zakresie ograniczania emisji GHG ze statków oraz zatwierdzono plan dalszych prac grup roboczych, które planowane są na listopad 2019 r. i marzec 2020 roku.
W związku z powyższym, wyrażono zgodę na utworzenie dobrowolnego, zbiorowego funduszu powierniczego darczyńców (GHG TC – Trust Fund), który stanowiłby finansowe wsparcie w zakresie współpracy technicznej oraz wspomożenia procesu implementacji strategii działania IMO w zakresie redukcji emisji gazów cieplarnianych ze statków.
Ponadto, w maju br. uruchomiony został projekt pod nazwą “Green Voyage – 2050”, będący efektem inicjatywy i współpracy IMO oraz Norwegii. Projekt ten (przy wydatnym wkładzie finansowym Norwegii), planowany wstępnie na dwa lata, ma na celu promowanie i wspieranie globalnych wysiłków wspólnoty międzynarodowej oraz współpracy technicznej i technologicznej w zakresie działań mających na celu minimalizowanie emisji gazów cieplarnianych ze statków – zgodnie ze strategią przyjętą przez IMO. W tym kontekście, przypomnieć należy, iż jednym z założeń strategii przyjętej przez IMO jest to aby do roku 2050 poziom rocznej emisji gazów cieplarnianych w międzynarodowej żegludze został zredukowany o 50% (w porównaniu do roku 2008).
Komitet przyjął kompleksowy zbiór wytycznych, które mają pomóc w jednolitym wdrożeniu przepisów o redukcji zawartości siarki w paliwach okrętowych – przepisy te zaczną obowiązywać od dnia 1 stycznia 2020 roku. Od tej daty zawartość siarki w paliwie nie będzie mogła przekraczać 0,50% m/m (obecnie obowiązująca granica to 3,50% m/m). Nowa regulacja nie zmieni limitów obecnie obowiązujących w obszarach kontroli emisji, które od 1 stycznia 2015 roku wynoszą 0,1% m/m.
W wyniku przyjęcia na poprzednim posiedzeniu MEPC planu działania mającego na celu zapobieganie dostawania się plastikowych odpadów ze statków do mórz i oceanów (Action plan on marine plastic litter), podjęto szereg dalszych kroków zmierzających do jego realizacji. W szczególności, przyjęto zakres przygotowania studium IMO na temat odpadów plastikowych ze statków, ze wskazaniem informacji o wpływie i przyczynianiu się wszystkich statków na powstawanie tego typu zanieczyszczeń. Poza tym, MEPC zatwierdził też zakres prac Podkomitetu IMO ds. Zapobiegania i Reagowania na Zanieczyszczenia (Sub-Committee on Pollution Prevention and Response – PPR) w zakresie planu działania mającego na celu zapobieganie zanieczyszczeniom morza plastikowymi odpadami ze statków.
Dyskutowano również o Międzynarodowej Konwencji Kontroli i Postępowaniu z Wodami Balastowymi i Osadami na Statkach (International Convention for the Control and Management of Ships’ Ballast Water and Sediments – BWM 2004), weszła w życie 8 września 2017 roku (do tej pory została ratyfikowana przez 81 państw, co odpowiada 80,76% światowego tonażu statków). Zgodnie z tą regulacją, statki zobowiązane są odpowiednio zarządzać wodami balastowymi, w celu ograniczenia niekontrolowanego przemieszczania się mikroorganizmów morskich oraz patogenów w wodach balastowych na statkach uprawiających międzynarodową żeglugę. Problem ten jest bardzo poważny bowiem, według różnych szacunków w codziennej żegludze morskiej w wodach balastowych przemieszczanych pomiędzy różnymi portami na świecie znajduje się kilka tysięcy organizmów wodnych oraz patogenów, które po wprowadzeniu do morza wliczając w to ujścia rzek lub do cieków wody słodkiej mogą stwarzać zagrożenie dla środowiska, przez które należy rozumieć zagrożenie dla różnorodności biologicznej a tym samym powodować zmiany w strukturze i funkcjonowaniu zasiedlanych ekosystemów jak i dla ludzkiego zdrowia stwarzając ryzyko chorób. Po dacie wejścia w życie Konwencji BWM i przyjęciu pierwszych zmian, obecnie IMO kładzie szczególny nacisk na skuteczne wdrażanie i stosowanie tej regulacji.
Również na ostatnim posiedzeniu, MEPC zajął się sprawą jednolitej implementacji Konwencji BWM. W celu ułatwienia jej jednolitego wdrożenia, MEPC zatwierdził okólnik BWM.2/Circ.67/Rev.1 dotyczący zweryfikowanego planu analizy i gromadzenia danych w okresie uzyskiwania doświadczeń związanych z Konwencją BWM (Data gathering and analysis plan for the experience-building phase associated with the BWM Convention).
Zaaprobowano też propozycje korekty przepisów Konwencji BWM dotyczących testowania i uruchamiania systemów zarządzania wodami balastowymi oraz odnoszących się do formularza certyfikatu w zakresie międzynarodowego postępowania z wodami balastowymi (International Ballast Water Management Certificate) – zmiany w tym zakresie mają być formalnie przyjęte na 75. posiedzeniu MEPC.
Szerokie spektrum spraw podejmowanych przez Komitet Ochrony Środowiska Morskiego IMO w zakresie zapobiegania i kontroli zanieczyszczeń środowiska morskiego ze statków oraz intensywność działań i wysiłków tego organu na rzecz szeroko rozumianej ochrony środowiska morskiego stanowią dowód tego jak wiele zostało jeszcze do zrobienia w kierunku zapewnienia bezpiecznej, odpowiedzialnej i, co szczególnie istotne, proekologicznej żeglugi morskiej. Miejmy nadzieję, że członkom MEPC, podkomitetów i wszelkich grup roboczych działających w ramach struktury IMO oraz całej tej organizacji, nie zabraknie konsekwencji w inicjowaniu i wdrażaniu rozwiązań legislacyjnych, które wpłyną na zwiększenie globalnego systemu bezpieczeństwa morskiego i ochrony środowiska morskiego.
Dariusz Szymankiewicz, radca prawny
CMW Legal